Bu kitabın amacı İslâm-Osmanlı-Türk entelektüel tarihine ilişkin bir okumanın nasıl
yapılabileceğini bir beyit üzerinden göstermeye çalışmak ve bu beyit edebî ve meşhur olduğu için
de elden geldiğince geniş bir kesimle irtibat kurabilmektir.
Söz konusu amacın gerçekleştirilmesi için "mahsûs olmadan Doğa üzerine, ma'kul olmadan
Tanrı üzerine, menkûl olmadan Din üzerine, mısdâk olmadan Kavram üzerine konuşulmaz" ilkesi
benimsendiğinden, öncelikle mefhumların dünyasına kısa bir seyahat gerçekleştirildi, daha sonra
beytin yapısını oluşturan; ilim, ışk, âlem ve kîl ü kâl terimleri sırasıyla incelendi.
"Yorum doğru anlamaktan daha çok, yanlış anlamamak için verilen bir uğraşıdır" cümlesinin
fehvasınca hareket edildiğinden ve doğru anlama, yanlış anlamamak için gösterilen uğraşının
bizzat kendisi olarak görüldüğünden kadîm yanıtların arkasındaki sorular, kaygılar ve korkuların
neler olduğu söylenilenlerin amacı açısından incelendi. Akabinde, farklı kültürlerde, benzer soru-
kaygı-korku sürecinin yarattığı yanıtlardan bir demet sunularak insan olmanın ortak yanı
gösterilmeye çalışıldı.